Харвардын оюутан, зургаан хэлээр ярьдаг У.Билгүүн гадаад хэл сурах зөвлөгөө бичжээ

Харвардын их сургуульд суралцаж байгаа У.Билгүүн АНУ-ын шилдэг сургуулиудад олон Монгол хүн сураасай гэсэндээ нэгэн сонирхолтой блогийг хөтлөн явуулдаг билээ. 

Тэрбээр гадаад хэлийг хэрхэн амжилттай сурах талаар туршлагаасаа блогтоо нийтлэжээ. 

Энэхүү зөвлөмжийг та бүхэндээ хүргэж байна. 

1. Сонирхлоороо дамжуулж хэл сур

2. Унших материалаа амархнаас эхлүүлж аажмаар хүндрүүл

3. "Go the extra mile"

Англи хэлний яриа сайжруулах 50 өгүүлбэр 

Англи хэл сурж байгаа залуустаа зориулан эдгээр 100 өгүүлбэрийн загварыг Айтолкын зүгээс нь бэлтгэн хүргэж байна. Загвар тус бүр нь 4 жишээтэй тул ямар нөхцөлд ашиглаж болохыг нь мэдэхэд амархан байх болно. Ингээд Англиар яриад байж дээ. Залуусдаа амжилт хүсье.

italk.mn

1. I need…. “Надад …хэрэгтэй” гэж хэлэхдээ
I need a new car. Надад шинэ машин хэрэгтэй.
I need a vacation. Надад амралт хэрэгтэй.
I need some advice. Надад зөвлөгөө хэрэгтэй.
I need a haircut. Би үсээ засуулах хэрэгтэй.

2. I hope…. “Би .. бодож байна” гэж хэлэхдээ
I hope it snows. Одоо цас орох байхаа (Би цас ороосой гэж хүсэж байна.)
I hope it’s OK with you. Чамд таалагдах байхаа
I hope you can make it. Чамайг чадна гэж бодож байна.
I hope my plane leaves on time. Миний нисэх онгоц цагтаа явах байхаа.

3. Can I…? “…. “би … болох уу” “… туслах уу” гэж хэлэхдээ
Can I help you? Би таньд туслах уу?
Can I give you a hand? Таньд тусалж болох уу?
Can I get you something? Таньд захих юм байна уу?
Can I take a message? Таны зурвасыг би бичээд авах уу?

4. Are you…? “Чи … ?” гэж ярилцагчынхаа байр байдлыг асуухдаа
Are you ready? Чи бэлэн үү?
Are you all right? Чи зүгээр үү?
Are you busy right now? Чи завгүй байна уу?
Are you free tomorrow afternoon? Чи маргааш үдээс хойш завтай юу?

5. I’ll (I will) …. “Би … тэгнэ.” гэж хэлэхдээ
I’ll have the New York cut. Би Нью-Иорк нэрийн стэйк авъя.
I’ll have a beer, please. Би пиво авъя..
I’ll have another cup of coffee. Би дахин нэг аяга кофе авъя.
I’ll have the special. Би өнөөдрийн тусгай цэсийг захиалъя.

6. I want… “Би … хүсэж байна.” гэж хэлэхдээ
I want more responsibility. Би илүү хариуцлагатай ажил хиймээр байна.
I want a position with more responsibility. Би илүү хариуцлагатай тушаалд очмоор байна.
I want a raise. Би цалингаа нэмүүлэхийг хүсэж байна.
I want it all. Би бүгдийг хүсэж байна.

7. Do you want…? “…Чи хүсэж байна уу?” гэж асуухдаа
Do you want some more coffee? Чи кофе нэмж уух уу?
Do you want anything at the store? Чамд дэлгүүрээс захих юм байна уу?
Do you want anything else? Чамд өөр хүсэх юм байна уу?
Do you want cream and sugar? Чи сүү юмуу чихэр хийлгэх үү?

8. I think…. “Би … бодож байна” гэж хэлэхдээ
I think so. Би тэгэж бодож байна.
I don’t think so. Би тэгэж бодохгүй байна.
I think not. Би тэгэж бодохгүй байна.
Don’t you think so? Чи тэгэж бодохгүй байна уу?

9. Do you think….? “Чи … бодож байна уу?” гэж асуухдаа
Do you think this looks OK? Чи энийг зүгээр гэж бодож байна уу?
Do you think this looks good on me? Энэ надад зохиж байна уу?
Do you think this goes with my dress? Энэ миний даашинзтай зохих уу, юу гэж бодож байна?
Do you think this color suits me? Энэ өнгө надад зохино гэж бодож байна уу?

10. I know… “Би … мэдэж байна.” гэж хэлэхдээ
I know what you mean. Чамайг юу гэж хэлснийг би ойлголоо.
I know what you want. Чамайг юу хүсэж байгааг би мэднэ.
I know how you feel. Чамайг юу мэдэрч байгааг ойлголоо.
I know what you’re thinking. Чиний юу бодож байгааг би мэднэ.

11. Do you know…? “Чи … мэдэх үү?” гэж асуухдаа
Do you know the recipe? Чи хийх жорыг нь мэдэх үү?
Do you know that woman? Чи тэр эмэгтэйг таних уу?
Do you know the story? Чи тэр түүхийг мэдэх үү?
Do you know the way? Чи очих замыг мэдэх үү?

12. I feel… “Би … мэдэрч байна.” гэж хэлэхдээ
I feel sick. Миний би хямраад байна.”
I feel sick to my stomach. Миний гэдэс өвдөөд байна.
I feel a little dizzy. Миний дотор бага зэрэг муухайраад байна.
I feel really tired. Би их ядарлаа.

13. Feel free… “Татгалзахгүй хэрэггүй … “ гэж хэлэхдээ
Feel free to call me if you have any questions. Чамд асуух зүйл байвал эргэлзэлгүй надруу залгаарай.
Feel free to give me a call if there are any problems. Асуудал гарвал хэзээ ч хамаагүй залгаарай.
Feel free to ask me if you have any questions. Асуулт байвал хэзээ ч асууж болно шүү.
Feel free to tell us if you want anything. Чамд хүсэх зүйл байвал бидэнд хэзээ ч хэлж болно.

14. I have… “Надад … байгаа” гэж хэлэхдээ
I have two sisters. Би хоёр эгчтэй. (Би хоёр охин дүүтэй)
I have an older sister and a younger sister. Би нэг эгчтэй, нэг охин дүүтэй.
I have two sisters, one older and one younger. Би хоёр эгч дүүтэй. Нэг нь эгч, нөгөө нь дүү.
I have two brothers. Би хоёр ахтай.

15. Have you…? “Чи … үзсэн үү” гэж асуухдаа
Have you ever been to Disneyland? Чи Диснейландад очиж байсан уу?
* have been to – (яваад ирэх, очиж үзэх)
Have you been to Paris? Парист очиж үзсэн үү?
Have you ever seen Picasso’s Three Dancers? Пикассогийн гурван бүжигчин зургыг харж байсан уу?
Have you ever listened to anything by Miles Davis? Майлс Дависын хөгжмөөс сонсож байсан уу?

16. I have to… “Би … хийх ёстой” гэж хэлэхдээ
I have to make a decision. Би шийдвэр гаргах ёстой.
* make a decision: (шийдэх)
I have to make a choice. Би сонголт хийх ёстой.
I have to make the deadline. Би хугацаандаа амжиж дуусгах ёстой.
I have to make more of a contribution to the project. Би энэ төсөлд илүү их хувь нэмрээ оруулах ёстой.

17. Have… “… тэгээрэй” гэж хэлэхдээ
Have a good time. Цагыг сайхан өнгөрүүлээрэй.
Have a nice time. Цагыг сайхан өнгөрүүлээрэй.
Have fun. Хөгжилтэй байгаарай.
Have a nice weekend. Амралтаа сайхан өнгөрүүлээрэй. (Weekend-Долоо хоногын сүүл)

18. This is….. “Энэ бол …. юм” гэж хэлэхдээ
This is for you. Энийг таньд зориулья.
This is for John. Энийг Жонд өгч байгаа юм.
This is for the picnic. Үүнийг зугаалганд зориулж байгаа юм.
This is for tonight’s dinner. Энийг өнөө оройн зоогонд зориулсан юм.

19. Is this….? “Энэ … үү?” гэж асуухдаа
Is this the report you were looking for? Энэ чиний хайж байсан тайлан мөн үү?
Is this what you were looking for? Энийг чи хайж байсан бил үү?
Is this what you wanted? Энийг чи хүсэж байгаагүй билүү?
Is this the sweater you knitted? Чиний нэхсэн цамц энэ үү?

20. That’s (That is)… “Тэр …” гэж хэлэхдээ
That’s right. Тиймээ
That’s true. Тэр тийм шүү.
That’s it. Тиймээ тэр зөв.
That’s wrong. Тэр буруу.

21. There’s (There is)…. “… хаана байгааг” хэлэхдээ
There’s some food in the refrigerator. Хөргөгчинд идэх юм бий шүү.
There’s some cake on the table. Ширээн дээр торт байгаа.
There’s none left. Юу ч үлдээгүй.
There’s more ice cream in the freezer. Хөргөгчинд дахиад мөхөөлдөс бий.

22. Is there….? “Хаана юу байгааг” асуухдаа
Is there a drugstore nearby? Ойролцоо эмийн сан бий юу?
Is there a bus stop around here? Энэ хавьд автобусны буудал байгаа болов уу?
Is there a direct flight to UB from London? Лондонгоос УБ хүрэх шууд нислэг бий юу?
Is there another exit? Өөр гарц байгаа юу?

23. Could you…? “Та … туслаач” гэж гуйхдаа
Could you do me a favor? Таниас нэг зүйл хүсэж болох уу?
Could you help me out? Та надад туслахгүй юу?
Could you get me another beer? Надад дахин нэг аяга пиво өгөөч.
Could you wrap this separately, please? Энийг тусад нь савлаад өгөөч.

24. You should… “Чи … тэгэх хэрэгтэй” гэж сургамж, заавар өгөхдөө
You should give her a call. Чи тэр бүсгүй руу залгасан дээр байхаа.
You should give her a chance. Чи тэр бүсгүйд боломж олгох хэрэгтэй.
You should tell her how you feel. Чи юу мэдэрч байгаагаа тэр бүсгүйд хэлсэн дээр байхаа.
You should finish your homework. Чи даалгавараа дуусгах хэрэгтэй.

25. Would you… “Чи … туслаач” гэж эелдэгээр гуйхдаа
Would you mail this letter for me? Энэ захиаг шуудангаар илгээж өгөөч.
Would you type this letter, please? Чи энэ захиаг шивээд өгөөч?
Would you please pass me the salt? Давс дөхүүлээд өгөөч.
Would you explain it to her? Тэр бүсгүйд энэ талаар тайлбарлаад өгөөч.

26. I’d like (I would like)…. “Би … авъя.” гэж хэлэхдээ
I’d like an ice cream. Би мөхөөлдөс авъя.
I’d like another drink. Дахин нэг аягыг авъя.
I’d like a slice of pizza, please. Пицца нэг зүсмийг өгөөч.
I’d like two tickets to the 9:30 show. 9 хагасын үзвэрийн 2 тасалбар өгөөч.

27. It’s (It is)… “Энэ … юм” гэж хэлэхдээ
It’s no problem. Энэ сүртэй асуудал биш.
It’s a difficult question. Энэ хэцүү асуулт байна.
It’s an emergency. Онцгой яаралтай нөхцөл үүслээ.
It’s a joke. Тоглосон юм.

28. Let… “Хамт хийцгээе.” гэж санал тавихдаа
Let’s take a break. Түр амарцгаая.
Let’s take a cab. Таксинд сууцгаая.
Let’s eat out tonight. Өнөөдөр орой гадуур хооллоё.
Let’s set a date. Хугацаагаа тохирцгооё.

29. It takes … “Үүнд … шаардлагатай” гэж хэлэхдээ
It takes a lot of hard work. Маш их хичээхгүй бол энэ бүтэхгүй.
It takes a lot of courage. Энийг хийхэд их зоригтой байх хэрэгтэй.
It takes guts and determination. Үүнд эр зориг, шийдэмгий байдал хэрэгтэй.

30. It looks like… “… шиг байна.” гэж хэлэхдээ
It looks like it’s going to rain. Бороо орох юм шиг байна.
It looks like it‘s going to pop. Энэ одоо л бүтэх юм шиг байна.
It looks like the house is falling apart. Энэ байр одоо яг нурах юм шиг харагдаж байна.
It looks like spring is arriving earlier this year. Энэ жил эрт хавар болох юм шиг байна.

31. What’s….? “… юу бэ” гэж асуухдаа
What’s your number? Чиний утасны дугаар хэд бэ?
What’s your name? Чамайг хэн гэдэг вэ?
What’s your address? Чиний хаяг юу вэ?

32. What a ….! “Ямар … юм бэ” гэж хэлэхдээ
What a mess! Ямар заваан юм бэ!
What a shame! Ямар ичмээр юм бэ!
What a joke! Ямар инээдтэй юм бэ!
What a surprise! Хөөх, ямар гайхалтай юм бэ!

33. What do you ….? “Чи юу … байна?” гэж харилцагчийнхаа бодлыг асуухдаа
What do you want to do? Чи юу хийхийг хүсэж байна?
What do you want to know? Чи юу мэдэхийг хүсэж байна?
What do you plan to do? Чи ямар төлөвлөгөөтэй байна?
What do you suggest we do? Чинийхээр бид юу хийх хэрэгтэй вэ?

34. How’s….? “….ямар байна?” Хүн ямар байгааг асуухдаа
How’s your brother doing? Ах чинь сайн уу?
How’s your father doing? Аав чинь сайн уу?
How’s Mary doing? Мэри сайн сайн уу?
How’s she now? Тэр эмэгтэй одоо юу хийж байна?

35. How do you…? “… яах вэ?” гэж асуухдаа
How do you open this door? Энэ хаалгыг яаж онгойлгодог вэ?
How do you do this? Энийг яаж хийх ёстой вэ?
How do you work this? Энийг яаж ажиллуулдаг вэ?
How do you get there? Тийшээ яаж очих вэ?

36. How about..? “… тэгэх үү?” гэж санал болгохдоо
How about a beer? Пиво уух уу?
How about another piece of cake? Дахин нэг зүсэм корт идэх үү?
How about lunch? Үдийн цайнд орох уу?
How about some eggs this morning? Өнөөдөр өглөөний цайнд өндөг ямар вэ?

37. How come…? “Ер нь .. яагаад?” гэж асуухдаа
How come you’re not going to the party? Чи яагаад үдэшлэгт явахгүй байгаа юм бэ?
How come you can’t go? Яагаад явж чадахгүй гэж?
How come you never write? Яагаад чи ганц ч удаа захиа бичдэггүй юм бэ?
How come it’s not working? Яагаад энэ ажиллахгүй байгаа юм бэ?

38. How long…? “Хэр удаан … вэ?” гэж зарцуулах цагыг асуухдаа
How long does it take to get there? Тэнд хүрэхэд хэр удах вэ?
How long does it take by bus? Автобусаар явахад хэр удах вэ?
How long does it take on foot? Алхаад явахад хэр удаан явах бол?

39. Why don’t you…? “…. тэгэх үү?” гэж санал болгох, санал тавихдаа
Why don’t you come along? Чи ч гэсэн хамт явахгүй юм уу?
Why don’t you join us? Бидэнтэй хамт хийхгүй юм уу?
Why don’t you sit down? Чи суухгүй юм уу?
Why don’t you take a break? Бага зэрэг амсхийвэл ямар вэ?

40. Thanks for… “… баярлалаа” гэж хэлэхдээ
Thanks for everything. Хийсэн бүхэнд чинь баярлалаа
Thanks for all the help. Тусалсанд баярлалаа
Thanks for the encouragement. Урам өгсөнд баярлалаа
Thanks for the advice. Зөвлөгөө өгсөнд баярлалаа

41. Take… “…тэгээрэй.” гэж хэлэхдээ
Take it easy. Сайн яваарай.
Take care. Болгоомжтой яваарай. Сайн яваарай
Take your time. Тааваараа хийгээрэй.
Take a chance. Завшааныг ашиглаарай. Азандаа найдаарай

42. Tell…. “… хэлж өгөөч” гэж хэлэхдээ
Tell her I’ll stop by around 7. Түүнд 7 цагын үед намайг ирнэ гэж хэлээрэй
Tell her I’ll call her when I get home. Намайг гэртээ очоод залгана гэж түүнд дамжуулаарай.
Tell him I said hello. Миний мэндийг дамжуулаарай.
Tell Jane I bought a ticket for her. Жэйний тасалбарыг авчихсан гэж түүнд дамжуулаарай.

43. See you… “… –т уулзая” гэж хэлэхдээ
See you on Saturday. Хагас сайнд уулзая
See you at 8. 8 цагт уулзая
See you next week. Ирэх долоо хоногт уулзая
See you tomorrow. Маргааш уулзая

44. This sounds…. “…. гэж бодож байна” гэж хэлэхдээ
This sounds interesting. Сонирхолтой санагдаж байна.
This sounds good. Давгүй юм шиг байна.
This sounds exciting. Их сонирхолтой байхаа.
This sounds scary. Аймаар санагдаж байна.

45. Do you mind…? “… гэвэл зүгээр үү?” гэж зөвшөөрөл авахдаа
Do you mind? Таньд зүгээр үү? Дургүйцэхгүй биздээ?
Don’t you mind? Таньд зүгээр үү? Дургүйцэхгүй биздээ
Don’t you care? Таньд зүгээр үү? Таньд хамаагүй юу?
Do you care? Зүгээр үү?

46. Are you sure…? “… баараггүй биз дээ?” гэж асуухдаа
Are you sure? Итгэлтэй байна уу?
Are you certain? Баталгаатай биздээ?
Are you positive? Баараггүй биздээ? (Чи зөвшөөрч байна уу?)
Are you serious? Нээрээ юу? Үнэн үү?

47. I’m worried about… “…. –д санаа зовж байна” гэж түгшсэн байдлаа илэрхийлэхдээ
I’m worried about Susan. Би Сусанд санаа зовж байна.
I’m worried about you. Би чамд санаа зовж байна.
I’m worried about the kids. Би хүүхдүүдэд санаа зовж байна.
I’m worried about our younger generation today. Би өнөөгийн залууст санаа зовж явдаг.

48. be going to… “… хийх гэж байна” гэж хэлэхдээ
I’m going to study harder next year. Ирэх жил арай илүү хичээж сурнаа.
I’m going to quit my job. Би ажлаасаа гарах бодолтой байгаа.
I’m going to take a long vacation this summer. Энэ зун их урт амрая гэж бодож байна.

49. I’m sorry… “… уучлаарай” гэж хэлэхдээ
I’m sorry about what I said. Тийм зүйл хэлсэнд уучлаарай.
I’m sorry about what I‘ve done. Их төвөг удсанд уучлаарай.
I’m sorry I got upset. Уурласныг минь уучлаарай.

50. I wonder… “… болов уу?” гэж лавтай биш үедээ таамаглахдаа.
I wonder if he’ll call. Тэр хүн утсаар ярих болов уу?
I wonder if he wants to come. Тэр хүн ирэхийг хүсэх болов уу?
I wonder if we should invite Carl. Би Карлыг заавал урих ёстой юу?
I wonder if it will be sunny this weekend. Энэ долоо хоногын эцсээр нартай байх болов уу?

Хэвлэл мэдээллийн ёс зүйн зарчим

Удирдамж /тайлбар
1.   Олон түмэнд үнэнд нийцсэн мэдээлэл хүргэх, хүнлэг ёс, хүн чанарыг эрхэмлэх нь сэтгүүлзүйн эрхэм дээд үнэт зүйл мөн. Мэдээллийг нягтлах нь сэтгүүл зүйн нягт, нямбай үйл ажиллагааны үндсэн зарчим болно.	1.1       Мэдээлэл нь үнэнд нийцсэн эсэхийг баталгаажуулж, санамсаргүй алдаа гаргахаас зайлсхийнэ. 1.2       Эх сурвалжийн баталгаатай эсэхийг нягталж, тодорхой дурьдахыг эрмэлзэнэ. 1.3       Бүтээлийн гарчиг, зураг, дүрс, дуу, график, ишлэл зэрэг нь агуулгыг буруугаар ойлгуулах, хэт хялбарчлах, мэдээллийг нөхцөл байдлаас салгаж мушгин гуйвуулах ёсгүйг үргэлж санаж, ийм зөрчил гаргахгүйн төлөө ажиллана. 1.4     Фото, видео, аудио мэдээллийн агуулгыг техникийн арга хэрэгслээр гуйвуулахгүй.   1.5      Нөлөөллийн болон мэдээллийн бүтээлийг ялгаж, мэдээнд үзэл бодол оруулахаас     татгалзана. 1.6      Баталгаагүй мэдээлэл, таамаглал, ам дамжсан яриаг таамаг хэмээн тодорхоa дурьдана. 1.7      Хэвлэлийн мэдээг өөрчлөлтгүйгээр нийтэлж, нэвтрүүлбэл редакцийн агуулгаас ялгаж тэмдэглэнэ. 1.8       Буруутгагдсан, шүүмжлэгдсэн этгээдэд тайлбар өгөх боломж олгоно. 1.9      Нийтлэж, нэвтрүүлсэн мэдээлэл нь ташаа болох нь тогтоогдсон мэдээллийг нэн даруй  залруулна.
2.  Мэдээллийг шударга бус аргаар олж авахгүй.	2.1     Сэтгүүлч өөрийгөө танилцуулж, ил тодоор ажиллах нь энэхүү мэргэжлийн үндсэн зарчим болно. Зөвхөн олон нийтийн эрх ашгийг хамгаалах зорилго бүхий, өөр аргаар олж авах боломжгүй мэдээллийг бусад аргаар авч болно. 2.2    Мэдээлэл олж авах бусад арга гэдэгт өөрийн болон байгууллагын нэрийг худал хэлэх буюу хэлэхгүй байх, дарамтлах, айлган сүрдүүлэх, сэтгэл санааны онцгой байдлыг ашиглах, нууцаар бичлэг хийх болон тагнаж чагнахыг хамаатуулна. 2.3    Хувийн гэрэл зураг, дүрс бичлэгийг ашиглах тохиолдолд тухайн хүний болон насанд хүрээгүй хүмүүсийн асран хамгаалагчийн зөвшөөрлийг авна. 2.4    Өөрийгөө хамгаалах чадваргүй буюу бусдаас хамаарал бүхий хүнээс мэдээлэл, гэрэл зураг авахдаа мэдрэмжтэй хандана. Энэ нь юун түрүүнд оюун санааны болон бие              махбодийн хувьд өөрийгөө захирах чадваргүй, сэтгэл санааны хүнд байдалд орсон          хүнд хамаарна. 2.5    Насанд хүрээгүй хүнээс зөвхөн эцэг, эх амран хамгаалагчийн нь зөвшөөрөлтэйгээр          мэдээлэл авч болно.
3.  Хэнийг ч арьс өнгө, яс үндэс, гарал угсаа, хүйсийн байдал, нас, хөгжлийн бэрхшээл, эрүүл мэнд, бэлгийн чиг баримжаа, шашин шүтлэг, гэр бүлийн байдлаар нь ялгаварлан гадуурхалтын золиос болгохгүй.	3.1    Гэмт хэргийн талаар мэдээлэхдээ тухайн хүний харьяалал шашин, үндэс угсаа, бусад          цөөнхийн төлөөлөл рүү зөвхөн тухайн хэргийг ойлгоход маш чухал тохиолдолд          хэрэглэнэ. 3.2    Хэвлэл мэдээллийнхэн нийгэмд оршиж байгаа хэвшмэл ойлголтуудыг улам          дэвэргэхээс зайлсхийнэ.
4. Аливаа мэдээллийг зохисгүй хэлбэрээр дуулиантайгаар түгээхээс татгалзана.	4.1    Гэмт хэрэг үйлдэгдсэн аргыг нарийвчлан харуулсан нийтлэл, нэвтрүүлэг хийхээс          зайлсхийнэ. 4.2    Шүүх гэм буруутайг нь нотлоогүй бол хэнийг ч гэм буруутай гэж үзэхгүй. 4.3     Гэмт этгээдийн талаар үлгэрлэн дууриах, шүтэх өнгө аясаар нийтэлж, нэвтрүүлэхгүй. 4.4     Золгүй явдал, осол, хүчирхийллийн талаарх зураг, дүрсийг мэдээлэхдээ тухайн зураг,             дүрс нь хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд хэрхэн нөлөөлөх магадлалыг харгалзана. 4.5    Гамшиг, осол, гэмт хэргийн улмаас хохирогсдын цогцсыг нарийвчлан харуулахгүй.  4.6    Осол, гамшиг, гэмт хэргийн зураг, дүрсийг нийтэд хүргэхдээ тухайн хэргийн золиос,      түүний ойр дотныхон болон хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд уг дүрс хэрхэн нөлөөлж болохыг      харгалзаж, онцгой няхуур бөгөөд мэдрэмжтэй хандана.
5. Мэдээллийг мушгин гуйвуулах, бусдыг гүтгэх, доромжлох, мэргэжлийн давуу байдлаа урвуулан мэдээллийг хувийн зорилгод ашиглахгүй. Мөн  мэдээлэх, эс мэдээлэхийн тулд аливаа хэлбэрийн авлига авахаас татгалзана.1	5.1    Гуравдагч талын санхүүжилтээр аялалд хамрагдсан бол аяллын тухай мэдээлэлд          санхүүжилтийн талаар тодорхой дурьдана.
6. Хувийн нууцад хүндэтгэлтэй хандана.	6.1      Хэргийн сэжигтэн этгээдийн нэр, хувийн мэдээлэл болон  зургийг бусдад     танигдахуйц байдлаар нийтэлж, нэвтрүүлэхдээ хувь хүний эрхийг хамгаалах     шаардлагыг харгалзана. 6.2      Зөвхөн олон нийтийн тусын тулд хүний нэр, зураг болон бусад  хувийн       мэдээллийг нийтэд ил болгоно. 6.3      Олон нийтийн тусын тулд гэдэг ойлголтыг “олон нийтэд сонирхолтой” мэдээлэлтэй      эндүүрч болохгүй. 6.4       Гэмт хэрэгт холбогдсон насанд хүрээгүй хүний нэр, хувийн бусад мэдээллийг нийтэд      дэлгэхгүй. 6.5       Гэмт хэрэг, ослын хохирогчид нэр, нас, албан тушаал болон бусад хувийн мэдээллээ      хамгаалуулах эрхтэй. 6.6       Бие болон сэтгэл санааны эмгэг, эрүүл мэндийн тухай мэдээлэл нь хувийн нууцад           хамаарах бөгөөд тухайн хүний болон асран хамгаалагчийнх нь зөвшөөрөлгүйгээр           нийтэлж, нэвтрүүлэхийг цээрлэнэ. 6.7       Амиа егүүтгэх тохиолдлыг харуулах, нэн ялангуяа нэрийг нь дурьдах, дүрс, нөхцөл      байдлыг нь нарийвчлан харуулахаас зайлсхийнэ. 6.8      Тухайн мэдээлэлтэй шууд холбоотой биш л бол гэмт хэргийн сэжигтэн, золиос,      хүчирхийлэл, осол гамшигт өртөгсдийн  гэр бүл, ойр дотны хүмүүсийн овог нэр,      ажил, албан тушаал, гэрэл зураг, дүрсийг тэдний зөвшөөрөлгүйгээр нийтэлж,      нэвтрүүлэхгүй.
7.   Бусдын уй гашуу, зовлон шаналалд       хүндэтгэлтэй хандана.
8.  Мэдээллийн нууц эх сувалжаа чандлан   хамгаална.
9.  Төлбөрт нийтлэл, нэвтрүүлгийг тусгай  тэмдэг, тэмдэглэгээгээр ялгана.	9.1    Далд зар сурталчилгааны аливаа хэлбэрээс татгалзана.2

'Даашинзтай сурвалжилгууд''

Сэтгүүлч хүний унших ёстой номын нэг бол Лунтангийн Болормаагийн ''Даашинзтай сурвалжилгууд'' юм. тиймээс энэхүү номыг шууд уншиж болох холбоосыг орууллаа.
http://resource.sodonsolution.org/journalism/file/2014/8/45fb15ce5ea98fb1/d3f19a20bf93ae17.pdf

Судалгаа

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfyVy8w43xZg01w0wDoyc-9oKEVHnshWbXTa_7bcJ__iNk_bw/viewform?usp=sf_link

"Яг түүн шиг" шоу яг цагаа оллоо

Монголд арилжааны болон мэдээллийн телевиз байдгаас 90 гаруй нь үйл ажиллагаа явуулж байгаа гэсэн тоон мэдээ бий.

Цаана нь тусгай зөвшөөрөл авчихсан, үйл ажиллагаа нь алдаг оног явж байгаа хэдэн телевиз байгааг мэдэх аргагүй юм. Оройхон гэртээ орж, амрах зууртаа телевизийн суваг солиод ч үнэндээ үзэх зүйл ховор байдаг нь худлаа биш.

Харь орны атаа жөтөө, өс хонзон, нус нулимс болсон хэдэн киног л хэдэн телевиз маань өдөр шөнөгүй давтаж гаргана. Цаг үеийн мэдээллийн цагаас өөрөөр монгол контент гэх зүйлгүй явж ирсэн цаг үе байлаа. Харин энэ байдал одоо өөрчлөгдөж байна.

Монгол үзэгчдэд гаднын нэвтрүүлгийг орчуулж, эсвэл гадаадын олон ангит кино үзүүлдэг биш Монголдоо бүтээсэн, боловсруулсан олон сайхан нэвтрүүлгийг үзүүлдэг болов. Цаашлаад, телевизийн баг өөрсдөө контент бэлтгэх гэхээс илүүтэй мэргэжлийн студи, агентлагийн үйл ажиллагааг дэмжиж тэдний бүтээлийг худалдаж авдаг болсон нь сайшаалтай.

Телевизийн ярилцлага гэхээр нэг хүнийг ширээний ард суулгачхаад ярих гэхээс илүү чөлөөт орчинд чөлөөт байдлаар, цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран ярилцаж болдог гэдгийг “Монгол тулгатны 100 эрхэм” нэвтрүүлэг бидэнд харуулсан, одоо ч харуулсаар байгаа. Цаашлаад хошин шогийн продакшнуудын ганц нэг тоглолтыг өдөр шөнөгүй давтах гэхээс илүү иргэдээ соён гэгээрүүлэх чиглэлд илүүтэй анхаарч, танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг хийх болсон нь мөн л нэг том дэвшил.

“Боловсрол” суваг телевизийн “80 саяын уналт”нэвтрүүлэг үүний тод жишээ. Монголчууд бид ямархуу авьяастай, чадалтай, бас Монголын урлаг уртын дуу, морин хуур хоёроор дуусахгүй арвин баялаг өв сантай гэдгийг “HD Монгол” телевизийн “Авьяаслаг монголчууд” шоу бидэнд харуулж өгсөн.

Тэр нэвтрүүлгээр алс холын Америк, цаашлаад Ази тивийг ч гайхшируулж чадах авьяас байгааг бид олж харсан, бас үзсэн. Хэдэн сувгаа эргүүлж тойруулж, хэрүүл маргаантай хэдхэн солонгос савангийн дууриар тархиа угаалгаж байсан монголчууд маань одоо үздэг нэвтрүүлэг, хүлээдэг, догдолдог шоутай болов. Сүүлийн үед монголчуудыг “Яг түүн шиг” шоу ням гараг бүр эфирийн өмнө уях болов. Яг л “Халтар царайт” гардаг байсан тэр үе шиг.

Өнөөдөр нэвтрүүлгийн оролцогчид хэнийг яаж дуурайх бол хэмээн ням гарагийн орой халуун ам бүлээрээ гэр дүүрэн суугаад нэвтрүүлгээ хүлээдэг болчхож. Амьдралыг арай илүү амттай болгох зүйлийг тэд үнэхээр хийж байна. Боловсрол суваг телевиз, “Эндемол шайн” группийн албан ёсны эрхтэй “Яг түүн шиг” шоуг эх орондоо албан ёсны эрхтэй зохион байгуулах болсноор хоёр жил өнгөрөв.

Үндсэндээ сүүлийн дөрвөн жил монголчууд хүлээдэг, халуун ам бүлээрээ зэрэгцэж сууж үздэг нэвтрүүлэгтэй боллоо. Ингэснээр олон мянган айлд олон эерэг өөрчлөлт ирсэн нь дамжиггүй. Гэрт очоод үзэх зүйл байх биш хэмээн сэтгэж гадуур сэлгүүцэж байсан олон залуус орон гэртээ очих гэж яардаг болсон нь дамжиггүй.

Гэмт хэрэг ч буурсан юм бил үү, хэн мэдлээ. Ар гэртээ архидан согтуурах биш ам бүлээрээ тойрч суугаад монголчуудаараа тэд бахархаж суугаа нь дамжиггүй. Монголчууд хийж чаддаг гэдгийг, энтертайнмент шоу нэвтрүүлэг гэж юу болохыг бид мэддэг боллоо.

Дэгсдүүлж хэлбэл, Бөхийн өргөөнд дээлтэй нэг нөхөр гарч ирээд дуулж хуурдахыг шоу тоглолт гэж нэрлэдэггүй юм байна гэдгийг ойлгодог болов. Дуучдаас илүү чанартай, амьд, жинхэнэ энтертайнмент тоглолтыг манай залуус хүсдэг болсон нь эдгээр нэвтрүүлгийн ач гэхэд хэтийдэхгүй юм.

Тиймээс Монголын үзэгчдийг үзэх зүйлтэй болгосон “Боловсрол” телевизийн уран бүтээлчдэд баярлалаа. Монголын уран бүтээлчдийг илүү чадалтай байхыг шаардаж буй “Яг түүн шиг шоу” яг цагаа олж чадлаа. Монгол контент бүтээж буй залуустаа баярлалаа. Монголчуудыг үзэх зүйлтэй байлгахын тулд зүтгэж буй Херо энтертайнмент, Боловсрол суваг, “HD Монгол” телевизийн багийнханд баярлалаа гэж хэлье. Бид бие биедээ урам өгч яагаад болохгүй гэж.

Тэр тусмаа үзэгчийн боловсрол, уран бүтээлчдийн чадварыг сорьсон энэ мэт монгол контент илүү их гараасай хэмээн сэтгүүлчийн хувиар биш эгэл үзэгчийн бодлоор хүсэж байна. Энтертайнментаар боловсрол олгоно гэдэг энэ юм байна. 

ikon.mn

Нэгдсэн үндэсний байгууллага ба манай улс

Олон улсын байгууллага дундаа Нэгдсэн үнэдэсний байгууллага ба манай улс гэсэн сэдвийн хүрээнд энэхүү бие даалтаа хийхийг зорилоо. Учир нь  манай улс анх НҮБ-д 1961 онд элсэн орж үүнээс хойш 55 жилийн турш гишүүн улс болж ирсэн юм. Тийм ч учираас энэ олон жилийн нүүрийг үзэж НҮБ-д элсэн орсноор манай улсад ямар их ахиц дэвшил гарж, хичнээн их үр өгөөжөө өгсөн талаар энэхүү бие даалтандаа багтаахыг хичээлээ...

Хүн төрөлхтөний түүхэнд асар их гарз хохирол учруулж олон сая хүний амийг хөнөөсөн дэлхийн хоёрдугаар дайны хөлд эвдэрч сүйдсэн эдийн засагаж ахуйгаа сэргээн босгохын сацуу гамшигт аюулыг дахин давтахгүйн тулд улс орнууд өөр хоорондын харилцаандаа шинэ дэг журам тогтоож түүнийг хэрэгжүүлэх Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагыг эмхлэн байгуулснаас хойш 69 жил улиран одсон байна. Олон улсын засгийн газар хоорондын хамгийн түгээмэл, бөгөөд нээлттэй, улс хоорондын харилцаа, хамтын ажиллагааны хамгийн олон салбар чиглэлийг хамардаг байгууллага бол Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (НҮБ) билээ. АНУ-ын Сан Франциско хотноо анх 51 улсын оролцоотойгоор 1945 оны 10 дугаар сарын 24-нд үүсгэсэн энэхүү байгууллагад эдүгээ түүний Дүрмийг хүлээн зөвшөөрч, баримталж ажиллахаа илэрхийлсэн дэлхийн 193 улс гишүүнээр нэгдэж ороод байна. НҮБ нь олон улсын энхтайван, аюулгүй байдлыг сахин хамгаалах, улс гүрнүүдийн хооронд эрх тэгш, өөртөө засан тохинох зарчмыг хүндэтгэн найрсаг харилцааг хөгжүүлэх, нийгэм-эдийн засаг, соёл, хүмүүнлэгийн шинж чанартай олон улсын асуудлыг шийдвэрлэх, арьсны өнгө, хүйс, хэл, шашин шүтлэгийг үл харгалзан хүний үндсэн эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэх явдлыг хөхиүлэн дэмжих талаар улс орнуудын хамтын ажиллагааг уялдуулан зохицуулах үндсэн зорилгыг  өмнөө тавьдаг. НҮБ–ын нийт гишүүдийн тэгш эрхэд үндэслэдэг, түүний олон талт үйл ажиллагаа нь хүн төрөлхтөний нийтлэг эрх, ашиг сонирхолд үйлчилдэг. Үндэсний эрх чөлөөгөө олж, тусгаар тогтнолоо мандуулсан дэлхийн олон улсын нэгэн адил Монгол Улс энэхүү ололт амжилтаа дэлхийн дахинд  тунхаглан зарлаж, бусад улс гүрнүүдээр хүлээн зөвшөөрүүлэхийн төлөө олон жилийн туршид шаргуу тэмцсэн түүхтэй. Монгол Улс Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагад 1961 оны 10 дугаар сарын 27-нд элссэнээр үе үеийн эрх орончдын хүсэл мөрөөдөл, тэмцэл биелэлээ олсон билээ. Монгол Улс НҮБ-д тус байгууллагын 101 дэх гишүүнээр элссээд 55 жилийн нүүрийг үзэж байна. Энэхүү түүхэн үйл явдал бол манай улс өнгөрсөн ХХ зууны түүхэндээ олсон томоохон амжилтын тод илэрхийлэл билээ. Монгол Улс ингэж олон улсын хамтын нийгэмлэгийн бүрэн эрхт гишүүн болсноор НҮБ-ын системийн байгууллагууд, олон улсын гэрээ хэлэлцээрүүд, олон талт хамтын ажиллагаануудад оролцох өргөн боломжийг нээсэн Манай улс өнгөрсөн хагас зуу гаруй  жилийн хугацаанд төр засгийн түвшинд дэлхийн 173 улстай албан ёсны харилцаа тогтоож, олон улсын болон бүс нутгийн засгийн газар хоорондын 70 гаруй байгууллагад элсээд байна. Ингэснээр, Монгол Улсын хувьд гадаад бодлогын үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлэх, НҮБ-ын гишүүн улс орнуудтай өргөн хүрээнд хамтран ажиллах болсон. НҮБ, түүний системийн байгууллагууд 1963-2003 оны хугацаанд манай улсад 260 сая гаруй ам.долларын тусламж үзүүлсэн бөгөөд“НҮБ-ын хөгжлийн тусламжийн  хүрээ”-нд тусгагдсан дагуу 2002-2006 онд нийт 78.2 сая ам. доллар, 2007-2011 онд 40 сая ам. долларын тусламж үзүүлсэн байна. Монголын эдийн засаг хямраад байсан 1990-ээд оны эхний хүнд хэцүү үед НҮБ, түүний системийн байгууллагууд, ялангуяа НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр Монголыг дэмжигч хандивлагчдын бүлгийг үүсгэн бий болгоход чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Түүнчлэн Монголд нүүрлэсэн зудын гамшгийн хохирлыг даван туулахад туслах олон улсын арга хэмжээг явуулахад НҮБ хошуучилсан. НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр 2001, 2010 онд зудад нэрвэгдсэн малчдад туслах уриалгыг гадаад орон, олон улсын байгууллагад хандан гаргаж нийт 50 орчим сая ам. долларын мөнгөн болон эд  материаллын тусламжийг цуглуулахад голлох үүрэг гүйцэтгэсэн билээ. НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн ээлжит буюу тусгай чуулган, НҮБ-аас зохион байгуулсан дээд, өндөр хэмжээний уулзалт, хуралдаанд төр, засгийн тэргүүний түвшинд оролцох нь НҮБ-ын Дүрмийн үзэл санаа, үйл ажиллагаа, тухайн хурал, чуулганаар хэлэлцэж буй асуудалд ач холбогдол өгч буйг илтгэн харуулахаас гадна Монгол Улсын хувьд тухайн салбар, чиглэлээр улс орондоо хэрэгжүүлж буй хөтөлбөр, арга хэмжээний явц байдлыг талаар танилцуулж сурталчлах том боломж байдаг. Монгол, НҮБ-ын харилцаа, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн бэхжүүлэхэд өндөр хэмжээний айлчлал, тэр үеэр явагддагяриа хэлэлцээ чухал түлхэц үзүүлдэг. Өнгөрсөн хугацаанд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга нар Монголд нийт 4 удаа айлчилсан бөгөөд 2014 онд НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын орлогч бөгөөд Нэн буурай хөгжилтэй,далайд гарцгүй, арлын жижиг улсуудын асуудал эрхэлсэн дээд төлөөлөгч Г.Ч.Ачарья, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Захирагчийн орлогч, Ази,Номхон далайн бүсийн товчооны дарга Ш.Ху нар манай улсад албан ёсоор айлчилсан. Монгол Улс НҮБ-ын хүрээнд хэлэлцэж байгаа асуудлуудад ийнхүү идэвхтэй оролцохын зэрэгцээ Далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын Олон улсын судалгааны төвийг өөрийн оронд байгуулах,  дэлхийн халуун цэгүүдэд энхийг сахиулах НҮБ-ын мандаттай ажиллагаануудад идэвхтэй оролцож байгаад НҮБ-ын удирдлагаталархал илэрхийлж Монгол цэргийн баг, бие бүрэлдэхүүн үүрэг гүйцэтгэх чадвар, мэргэжлийн бэлтгэлээр үлгэр дуурайлал үзүүлж байдгийг бахархан тэмдэглэсэн юм.

Хамтран ажиллаж буй тодорхой чиглэлүүд:

·         Ядуурлыг бууруулж, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг хангах /Мянганы хөгжлийн зорилтуудыг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлэх/

·         Нийгмийн хөгжил дэх хоршооллын үүрэг ролийг бэхжүүлэх

·         Бичиг үсэг үл мэдэх явдлыг арилгахад тус дөхөм үзүүлэх

·         Далайд гарцгүй орнуудын байдлыг сайжруулах

·         Монгол улсын цөмийн зэвсэггүй статусыг баталгаажуулах

·         Шинээр болон сэргээн тогтоосон орнуудын ардчиллыг дэмжих, хувь нэмэр оруулах